Kapliczki, krzyże przydrożne i pokutne, figury świętych są charakterystycznym elementem krajobrazu polskich wsi. Drewniane czy murowane znajdują się w każdej gminie wiejskiej. W wielu przypadkach mieszkańcy nie pamiętają już kiedy, na czyją cześć lub w jakiej intencji powstały.

Kapliczki i krzyże były i w wielu przypadkach są nadal miejscem szczególnym, gdzie podczas wieczornych modlitw i śpiewów spotykają się mieszkańcy wsi. Wielu z nich w ramach opieki nie tylko stroi je, ale odnawia czy przebudowuje. Powstają nowe murki, dachy, przemalowywane są figury. Niestety, często nie zwraca się należytej uwagi na historyczną i zabytkową wartość kapliczek. Aby uniknąć popełniania podobnych, ciężkich do usunięcia błędów wynikających z niewiedzy, ważne jest zebranie jak największej liczby informacji na temat historii poszczególnych obiektów. Wielkie pole do popisu mają tu najstarsi mieszkańcy, pamiętający historię swojej wsi oraz młodzież, która z pomocą nauczycieli i Internetu może uściślić wiele szczegółów z zasłyszanych historii i legend.
Po dokonaniu odpowiedniej dokumentacji, a w przypadku obiektów zabytkowych po konsultacjach i zgodzie konserwatora zabytków, można przystąpić do prawidłowej renowacji. W tym celu niezbędne jest nie tylko zaangażowanie mieszkańców, ale odpowiednie fundusze. Ponieważ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków nie przekazuje na ten cel środków, nadzieją może stać się Fundusz Sołecki najlepiej we współpracy z radą parafialną pod warunkiem podjęcia stosownej uchwały przez radę gminy w objęciu opieką zabytków na terenie gminy.
Oddzielną sprawą jest uczynienie atrakcji turystycznej z miejsc pamięci historycznej i kultu religijnego. Dobrym rozwiązaniem jest stworzenie lokalnych i ponadlokalnych szlaków turystycznych krzyży i kapliczek. Tego rodzaju inicjatywy przyczyniają się nie tylko do ochrony dziedzictwa kulturowego, ale i współczesnej promocji wsi i całego regionu. Dlatego podczas wytyczania szlaku dobrze jest wskazać inne miejscowe atrakcje. W tym celu, należy z jednej strony zaprezentować walory kulturowe, umożliwić poznanie miejscowych zwyczajów, historii, tradycji, zainteresować miejscowym rzemiosłem, sztuką ludową i muzyką. Z drugiej przedstawić pewne walory ekonomiczne, jak wygodna i niedroga baza noclegowa czy konkurencyjne ceny usług!
Pomoc ze strony samorządów terytorialnych związana jest także z promocją szlaku jako produktu turystyki wiejskiej. Najczęściej kapliczka czy przydrożny krzyż ma swoją ciekawą historię, związaną z losami wsi w jakiej się znajduje, jest świadectwem wiary minionych i obecnych pokoleń. To ciekawe dziedzictwo kulturowe Polski jest szansą rozwoju agroturystyki oraz turystyki wiejskiej.
Przy porządkowaniu i dekorowaniu kapliczek i krzyży pamiętajmy o starych, wiejskich tradycjach. Przy wprowadzaniu nowych nasadzeń stosujmy gatunki rodzime, sprawdzone, znane od lat, przystosowane do naszego klimatu, a zarazem dekoracyjne przez długi czas. Z roślin krzewiastych wybierajmy pięknie i niezawodnie kwitnące lilaki (zwane bzami), forsycje, jaśminowce i kaliny. Z roślin wieloletnich, zwanych bylinami warto wybrać ostróżki, naparstnice, jeżówki, chabry, liliowce, maki, łubin, naparstnice, piwonie, rudbekie i wiele innych pięknie rozrastających się z każdym rokiem roślin. Jeżeli przeznaczamy miejsce na rabacie na rośliny jednoroczne i dwuletnie, godne polecenia są malwy, niezapominajki, słoneczniki, astry i kosmosy. Przy doborze roślin kwitnących dobrze kierować się terminem kwitnienia i dobrać rośliny tak, aby projektowana rabata była atrakcyjna wizualnie cały sezon. Pamiętajmy też, że ozdobne są nie tylko żywe kwiaty, ale w okresie zimowym także suszone w postaci wieńców i wiązanek. Stosujmy rośliny zimozielone, takie jak bluszcz pospolity, barwinek, bukszpan. Wtedy otoczenie kapliczki czy krzyża będzie atrakcyjne także zimą.

architekt krajobrazu
Karolina Ostrowska

Rys. Przykład naturalistycznego zagospodarowania przydrożnej kapliczki.